Geyve Sevdalısı Prof. Dr. İlhami Çelik'in Depremle İlgili Yazısı(4)
Bu nedenle, bizlerin, tabiatta olan biten her şeyden haberimizin olmasını bekleyemeyiz
16 Mayıs 2019 - 06:00
Bu nedenle, bizlerin, tabiatta olan biten her şeyden haberimizin olmasını bekleyemeyiz. Hayvanlar, muhtemelen bugün bilmediğimiz başka algılama yeteneklerine de sahiptir ve onların bu karmaşık algılama sistemlerinden depremlerin önceden belirlenmesinde yararlanılmasına çalışılmaktadır.
Yüzyıllardır, deprem öncesinde anormal hayvan davranışlarının ortaya çıktığı bilinmektedir. Bunların pek çoğu efsane ve hikâyeler halinde günümüze kadar gelmiştir ve pek çoğunun da deprem ülkesi olan Japonya kaynaklı olması doğaldır. Japon edebiyatında özellikle balıklar, kuşlar ve küçük hayvanların deprem öncesi anormal davranışları hakkında pek çok örnek bulunmaktadır.
Depremle ilgili anormal hayvan davranışlarının çoğu genelde kişisel bildirimler şeklinde olup, sayısal bir değerlendirme bulunmamaktadır. Bununla birlikte, yaygın ve kalıcı olmaları, bunların ortaya çıkışlarının fiziki bir temeli olabileceğini akla getirmektedir. Hayvanların zaman içinde deprem belirtilerini algılayabilen yüksek bir duyarlılık geliştirdikleri düşünülmektedir. Mesela, yer hareketlerinin aktif olduğu bölgelerde yaşayan hayvanlar, ölümle sonuçlanan yuva göçüklerine karşı daha duyarlıdır. Bu yüzden, deprem öncesi değişiklikleri algılayabilen hayvanların hayatta kalma şansları daha fazladır.
Hayvanların deprem öncesi davranışlarının dikkatli gözlenmesiyle elde edilecek bilgiler depremlerin önceden tahmininde önemli bir araç olabilir. Bununla birlikte, hayvan davranışlarının yorumu ağırlıklı olarak insanlar tarafından yapılmaktadır. Hayvanlarla direk haberleşme imkânı da olamadığından, bir hayvanın davranışında ortaya çıkan anormalitenin başka bir dış nedenle mi, yoksa depreme bağlı olarak mı ortaya çıktığını kestirmek zordur. Bunu anlamak için bazı metotların geliştirilmesine çalışılmıştır.
Bu amaçla, gerçekleşen depremlerin yer yüzeyine ulaştığı noktayla (episenter) anormal hayvan davranışlarının gözlendiği yerin uzaklığı, hayvan davranışının gözlendiği an ile takip eden depremin meydana geldiği an arasındaki süre kaydedilmiştir. Bu yaklaşımla karakteristik bir yarıçapla gecikme zamanı belirlenebilmektedir.
Eğer bir depremden önce etkin bir şekilde anormal hayvan davranışları hakkında çok miktarda toplanır ve her verinin karakteristik yarıçapı kullanılarak çemberler çizilebilirse; bu çemberler depremin yeryüzündeki izdüşüm noktasında kesişecektir. Bu yaklaşım doğru olsa da insanların bir anomali hakkında tarafsız bir değerlendirme yapamaması nedeniyle gerçekleşmesi mümkün olmamaktadır.
Çoğu olayda, gözlenen anormal hayvan davranışları sadece deprem olup bittikten sonra hatırlananlar arasındadır ve bu yüzden, hayvan davranışları üzerinde depremden önceki dönemleri de kapsayan dönemlere dair bilimsel kayıtlar genelde bulunmaz.
BALIKLAR
Suda yaşayan hayvanların algılama sistemleri, muhtemelen deprem öncesi meydana gelen yer kaynaklı elektrik sinyallerini algılamaktadır. Bu konuda özellikle balıklar öne çıkmaktadır ve bu hayvanların deprem öncesi, deprem sırası ve sonrasında yerin elektriksel sinyallerine verdiği tepkilerin tespiti, kaydedilmesi ve yorumlanması büyük önem arz etmektedir.
Kürek balığı denizin çok derinlerinde yaşayan ve 5 m’den uzun olabilen dev balıklardandır. Depremi önceden algılayıp sahile çıktığı bilinir. Yılan balıkları da deprem öncesi çok tipik ve belirgin anormal davranışlar sergiler. Japonlar bu balığın deprem algılama yeteneğiyle çok yakından ilgilenmektedir. Sazan veya uskumruların deprem da öncesi gruplar halinde yaşadıkları derinlerden sığ sulara göç ettikleri Japon balıkçılar tarafından bildirilmiştir. Aynı zamanda, büyük şehirlerdeki havuzlarda yaşayan sazan ve yayın balıklarının depremden günler veya saatler öncesinde huzursuzlandıkları ve sinirli davrandıkları anlatılmaktadır.
Bir tank içinde bulunan yayın balıklarının tek başlarına yaklaşan bir depreme herhangi bir tepki vermedikleri, fakat deprem olacağında tanka dokunanlara karşı sinirli tepki verdikleri bilinmektedir. Sardalyalarsa, genelde denizin sığ bölgelerinde plankton yedikleri halde, büyük bir depremden önceki akşam saatlerinde detrinlerde dibe tutunmuş diyatomaları yemektedirler. Balıkçıların deprem öncesi daha fazla balık avladıkları da aktarılanlar arasındadır.
Not: Devam edecek…
PROF.DR. İLHAMİ ÇELİK
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ, VETERİNER FAKÜLTESİ HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ ANA BİLİM DALI ÖĞRETİM ÜYESİ, KONYA
3. DEPREMİ ÖNCESİNDE GÖZLENEN ANORMAL HAYVAN DAVRANIŞLARI VE DEPREMİ ALGILADIĞINA İNANILAN HAYVAN TÜRLERİ
Yüzyıllardır, deprem öncesinde anormal hayvan davranışlarının ortaya çıktığı bilinmektedir. Bunların pek çoğu efsane ve hikâyeler halinde günümüze kadar gelmiştir ve pek çoğunun da deprem ülkesi olan Japonya kaynaklı olması doğaldır. Japon edebiyatında özellikle balıklar, kuşlar ve küçük hayvanların deprem öncesi anormal davranışları hakkında pek çok örnek bulunmaktadır.
Depremle ilgili anormal hayvan davranışlarının çoğu genelde kişisel bildirimler şeklinde olup, sayısal bir değerlendirme bulunmamaktadır. Bununla birlikte, yaygın ve kalıcı olmaları, bunların ortaya çıkışlarının fiziki bir temeli olabileceğini akla getirmektedir. Hayvanların zaman içinde deprem belirtilerini algılayabilen yüksek bir duyarlılık geliştirdikleri düşünülmektedir. Mesela, yer hareketlerinin aktif olduğu bölgelerde yaşayan hayvanlar, ölümle sonuçlanan yuva göçüklerine karşı daha duyarlıdır. Bu yüzden, deprem öncesi değişiklikleri algılayabilen hayvanların hayatta kalma şansları daha fazladır.
Hayvanların deprem öncesi davranışlarının dikkatli gözlenmesiyle elde edilecek bilgiler depremlerin önceden tahmininde önemli bir araç olabilir. Bununla birlikte, hayvan davranışlarının yorumu ağırlıklı olarak insanlar tarafından yapılmaktadır. Hayvanlarla direk haberleşme imkânı da olamadığından, bir hayvanın davranışında ortaya çıkan anormalitenin başka bir dış nedenle mi, yoksa depreme bağlı olarak mı ortaya çıktığını kestirmek zordur. Bunu anlamak için bazı metotların geliştirilmesine çalışılmıştır.
Bu amaçla, gerçekleşen depremlerin yer yüzeyine ulaştığı noktayla (episenter) anormal hayvan davranışlarının gözlendiği yerin uzaklığı, hayvan davranışının gözlendiği an ile takip eden depremin meydana geldiği an arasındaki süre kaydedilmiştir. Bu yaklaşımla karakteristik bir yarıçapla gecikme zamanı belirlenebilmektedir.
Eğer bir depremden önce etkin bir şekilde anormal hayvan davranışları hakkında çok miktarda toplanır ve her verinin karakteristik yarıçapı kullanılarak çemberler çizilebilirse; bu çemberler depremin yeryüzündeki izdüşüm noktasında kesişecektir. Bu yaklaşım doğru olsa da insanların bir anomali hakkında tarafsız bir değerlendirme yapamaması nedeniyle gerçekleşmesi mümkün olmamaktadır.
Çoğu olayda, gözlenen anormal hayvan davranışları sadece deprem olup bittikten sonra hatırlananlar arasındadır ve bu yüzden, hayvan davranışları üzerinde depremden önceki dönemleri de kapsayan dönemlere dair bilimsel kayıtlar genelde bulunmaz.
BALIKLAR
Suda yaşayan hayvanların algılama sistemleri, muhtemelen deprem öncesi meydana gelen yer kaynaklı elektrik sinyallerini algılamaktadır. Bu konuda özellikle balıklar öne çıkmaktadır ve bu hayvanların deprem öncesi, deprem sırası ve sonrasında yerin elektriksel sinyallerine verdiği tepkilerin tespiti, kaydedilmesi ve yorumlanması büyük önem arz etmektedir.
Kürek balığı denizin çok derinlerinde yaşayan ve 5 m’den uzun olabilen dev balıklardandır. Depremi önceden algılayıp sahile çıktığı bilinir. Yılan balıkları da deprem öncesi çok tipik ve belirgin anormal davranışlar sergiler. Japonlar bu balığın deprem algılama yeteneğiyle çok yakından ilgilenmektedir. Sazan veya uskumruların deprem da öncesi gruplar halinde yaşadıkları derinlerden sığ sulara göç ettikleri Japon balıkçılar tarafından bildirilmiştir. Aynı zamanda, büyük şehirlerdeki havuzlarda yaşayan sazan ve yayın balıklarının depremden günler veya saatler öncesinde huzursuzlandıkları ve sinirli davrandıkları anlatılmaktadır.
Bir tank içinde bulunan yayın balıklarının tek başlarına yaklaşan bir depreme herhangi bir tepki vermedikleri, fakat deprem olacağında tanka dokunanlara karşı sinirli tepki verdikleri bilinmektedir. Sardalyalarsa, genelde denizin sığ bölgelerinde plankton yedikleri halde, büyük bir depremden önceki akşam saatlerinde detrinlerde dibe tutunmuş diyatomaları yemektedirler. Balıkçıların deprem öncesi daha fazla balık avladıkları da aktarılanlar arasındadır.
Not: Devam edecek…
PROF.DR. İLHAMİ ÇELİK
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ, VETERİNER FAKÜLTESİ HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ ANA BİLİM DALI ÖĞRETİM ÜYESİ, KONYA
FACEBOOK YORUMLAR