Adapazarı’nın Düşman İşgalinden Kurtuluşu ve Halit Molla

Tarihler 21 Mart 1921’i gösteriyordu. Daha önce Geyve Boğazı’ndan gelerek Adapazarı’nı işgal etmek isteyen Yunan Kuvvetleri, Geyve Boğazı’ndan geçemeyince daha sonra İzmit üzerinden gelerek Adapazarı’nı işgal ettiler.

O gece Beraat Kandiliydi. Adapazarı’nın Müslüman-Türk ahalisi, Orhan Camii’nde yatsı namazını kılıp, Beraat Kandili’ni idrak ederken, Yunan Kuvvetlerinin komutanı Yüzbaşı Lambidis, işgal kuvvetlerinde bulunan palikaryalarına o gün şu emri verdi:

“Kimse camide yan yana durarak namaz kılmayacak. Kılanlar olursa namaz çıkışı yakalanıp yanıma getirilecek. Siz de dışarıda çalgı çalıp sirtaki oynayın, onları rahatsız edin.”

Gerçekten de palikaryalar, Adapazarlı Müslüman-Türkler Orhan Camii’nde yatsı namazı kılıp Beraat Kandilini idrak ederken, dışarıda palikaryalar çalgı çalıp sirtaki oynadılar. Oraya buraya rastgele ateş ettiler. Cami avlusunda içki içip, sarhoş naraları atıp, camiden çıkan Müslümanları tartakladılar. Kimini dövdüler, birkaç kişiyi yaraladılar.

İşgal devam ettiği sürece Adapazarı camilerinin minarelerinden ezan okunmasına izin vermediler. Yunan işgal kuvvetlerinden güç bulan yerli Ermeni ve Rum çeteleri, bölgedeki otorite boşluğundan da yararlanarak civardaki Türk köylerine karşı harekete geçerek gasp, yağma, talan, adam öldürme, ırza geçme gibi hareketlere girişmişlerdir.

Yunan işgalinin yayıldığı bölgelerde yaklaşık dört ay süren işgal süresince 21 Haziran 1921 sabahına kadar hem yunan kuvvetleri hem yerli ermeni ve Rum çeteleri gasp, yağmalama, öldürme, ırza geçme vb. hareketlerine devam etmişlerdir.

Yunanlıların yerli işbirlikçileri Rum ve Ermeni Çeteleriyle, bölge halkı üzerinde yaptıkları maddi-manevi tahribat uzun yıllar tesirini gösterdiği gibi hafızalardan silinmeyecek izler bırakmıştır.

İşgal sırasında Taşkısağı köyünde: Vengel Çetesiyle bir miktar Yunan askeri 27 Mart 1921 tarihinde köyü basarak Tahir kızı K, Mehmet Kızı A, Mustafa kızı H.’nın ırzına geçmişler, Karayakalı Ahmet ile Mehmet’i şehit etmişlerdir. Otuz evi yağma edip, elli kile mısır, üç yüz kile yulaf, elli kile buğday, iki yüz yirmi koyun, otuz yedi inek, on yedi öküz, on dokuz manda, üç at, yetmiş beş keçi ile iki bin yüz yirmi üç lirayı gasp etmişlerdir. (bakınız; Prof. Dr. Zekeriya Türkmen-İşgal Yıllarında Adapazarı Kazasında Yunan Mezalimi)

Yunan Kuvvetleri ile işbirlikçileri Ermeni ve Rum Çeteleri, Taşkısağı Köyünde yaptıklarının benzerlerini; Merkez Mecidiye Mahallesi, Semerciler Mahallesi, Birinci Yeni Cami Mahallesi, Hasırcılar Mahallesi, Aziziye Mahallesi, Necişler Mahallesi, Tabutçular Mahallesi, Çukur Ahmediye Mahallesi, Garip Mahallesi, Gedikoğlu Mahallesi, Çubuku Köyü, Kazımpaşa Köyü, Erikler Köyü, Yukarıdere Köyü, Aşağıdere Köyü, Karakaş Köyü, Karaapdiler Köyü, Kömürlük Köyü, Göktepe Köyü, Eceldere Köyü, Meşeli Köyü, Mahmudiye Köyü, Selahiye Köyü, Yazlık-Refahiye Köyü, Akarca-İcadiye Köyü, Müsellemtepe Köyü, Kuruçeşme Köyü, Aşağı Kirazca Köyü, Arifbey Çiftliği Köyü, Trabzonlu Köyü, Hanlı Köy, Güneşler Köyü, Süleyman Bey Köyü, Dağdibi Köyü, Kumtepe Köyü, Çalıncak Köyü, İkizce Osmaniye Köyü, Aralık İhsaniye Köyü, Yukarı Kirazca Köyü, Beşköprü Köyü, Tekeler Köyü, Sapanca Nahiyesi, Söğütlü Nahiyesi(Büyük Söğütlü), Küçük Söğütlü Köyü, Çingene Söğütlü Köyü, Burhaniye Köyü, Timurbey-İcbariye Köyü, Kurudil Köyü, Türk Beylik Kışla Köyü, Mahsudiye Köyü, Yeniköy, Soğucak Köyü, Mağaza İlbasiye Köyü, Akçukur Köyü, Ferizli Köyü, Değirmencik Köyü, Karagünlü- Karagünlü Aşireti, Hasanfakıh Köyünde benzer gasp, soygun, öldürme, ırza geçme, köyü yakma eylemleri yapılmıştır.

Adapazarı Kazası’nın Yunan işgali ile Ermeni ve Rum Çetelerinin saldırılarına maruz kalan bölümü bu saydığımız mahalle ve köyler olup, Sakarya Nehri’nin batısında kalan kısmıdır.

Karasu’da karargâh kuran kahraman çeteci İpsiz Recep ile kuvvetleri, Yunan Kuvvetlerini Sakarya Nehri’nin doğusuna geçirmemişlerdir.

Kuva-yi Milliye’nin Adapazarında örgütlenmesi ile birlikte Sakarya’nın doğusunda İpsiz Recep’in kuvvetleri,  Kaynarca Bölgesinde kahraman çeteci Halit Molla’nın kuvvetleri ile Kuva-yi Milliye Kuvvetleri; işgalci Yunan kuvvetleriyle işbirlikçisi yerli Ermeni ve Rum Çetelerine karşı başlattıkları savaşta 29 Mart 1921 günü Ferizli yakınlarındaki Seyifler Köyü’nde çarpışmalar sırasında Halit Molla Yunanlı komutanı öldürdü. Aynı gün bu çatışmada Halit Molla’nın ağabeyi Aşır Ali’de şehit düştü.

Adapazarı yöresi Kuva-yi Milliye kuvvetleri Halit Molla’nın önderliğinde 20 Haziranı 21 Hazirana bağlayan gece, Yunan işgal kuvvetlerine karşı düşmanı Adapazarı’ndan söküp atmak için o gece büyük bir saldırı başlattı. Neye uğradığını anlayamayan işgalci Yunan kuvvetleri ölülerini arkada bırakarak can derdine düşmüş bir vaziyette kaçarlarken, Adapazarı’na ilk giren Halit Molla’nın birlikleriydi. Saat sabaha karşı 04.30 civarıydı. Halit Molla ilk iş olarak 21 Mart 1920 gününden beri işgalci Yunan kuvvetlerince, minarelerinden ezan okutulmasına izin verilmeyen camilerimizden Orhan Camii’nin minaresine çıkarak sabah ezanını okudu. Yanındaki askerlerinden birini de arkadan gelen Kuva-yi Milliye Komutanına göndererek, “biz düşmanı kovalamaya devam edeceğiz, bayrağı o assın.” Diye haber gönderdi.

Böylece Adapazarı bir daha düşman ayağı basmamak üzere düşmandan temizlendi.

Adapazarı’nın değerli evlatları, Halit Molla ve İpsiz Recep ile kahraman atalarımızla ne kadar gurur duyup, göğsünü kabartsanız azdır.

Bu büyük mücadelede canını ortaya koyarak Adapazarı’nı düşman işgalinden kurtarmış başta Halit Molla ve İpsiz Recep olmak üzere bütün kahramanlarımızı saygı ve minnetle anıyoruz. Türk Milleti size minnettardır.

Ali ÇETİNKAYA