Geyve ve Yöresi, Tarihten Günümüze,(6) 

XVII. yüzyıl başlarında İzmit'ten geçen Polonyalı Simeon Müslüman haneler hakkında bilgi vermemekle birlikte, 180 Ermeni hanesinden söz etmektedir. Bu da tahmini 700-800 kişiyi bulmaktadır. Celali hareketlerinin en şiddetli döneminin yaşandığı XVII. yüzyılın ilk çeyreğine ait tahrirde nüfus da önemli bir artış görülmektedir. Kırsal kesimden şehrin göç aldığı anlaşılmaktadır. Bu bağlamda önceki sayıma göre toplam hanesinin 250 daha artarak 853 e yükselmiştir. Yaklaşık 4Bin800 kişiyi bulmaktadır.

Türk gezginlerden Evliya Çelebi de nüfus bahsinde 3Bin500 evden söz etmektedir. Ortalama 17Bin gibi bir sayı ortaya çıkmaktadır. Çelebi'nin abartılı anlatımı göz önünde bulundurulursa, bu sayıya ihtiyatla yaklaşmak yerinde olacaktır.

Ancak bu sayı kazaya ait olursa bir geçerlilik sağlamaktadır.

XVII. yüzyılın sonlarına ait (1697) avarız tahririnde avarız hane sayısı olarak 720 verilmiştir. Avarız sayımı olduğu için öncelikle o dönemde İzmit için kaç vergi mükellefinin bir avarız hanesi kabul edildiğini bilmek gerekir. Bu bilgi olmadığından tahmini bir sayı vermek zordur.

Devlet içinde nüfusu tespit etmeye yönelik çalışmalar XIX. yüzyıl ilk yarısında başlamıştır. Bu anlamda ilk çalışma 1831 nüfus sayımıdır.

Sayımda erkeklerin belirtilmiş olması, reaya kaydının açık olarak gayrimüslimleri mi yoksa köylerde yaşayanları mı ifade ettiğinin tam olarak anlaşılamaması, (büyük bir ihtimalle gayrimüslimlerin varlığına delalettir) sayımın uzun bir sürede yapılması güvenirliği sarsıcı noktalar arasında kabul edilse de, 19 yüzyılın ilk yarısına ait bir fikir vermesi bakımından dikkate değerdir.
Kaza:  

İzmit: Müslüman:5Bin597,   Reaya: 5Bin592.

Adapazarı ve Sapanca: Müslüman: 5Bin337,  Reaya: 4Bin264.

Akhisar(Pamukova): Müslüman: 3Bin628,  Reaya: Bin314.

Geyve: Müslüman:2678,  Reaya:1108,

İznik: Müslüman: 3320,  Reaya:957,

Pazarköv: Müslüman:1980,  Reaya: 3434,

Yalakabad(Yalova): Müslüman-918, Reaya: 3011,

Karamürsel: Müslüman: 1443, Reaya: 1496,

Kavmas: Müslüman: 3388, Reaya: 814,

Şeyhler: Müslüman:3382, Reaya :479,

Kandıra ve Gençli: Müslüman: 3066, Reaya -,

Ağaçlı: Müslüman: 1732 -

Hendek ve Akvazı: Müslüman: 2107 -

Karasu: Müslüman: 1302, Reaya -,

İpsafi: Müslüman: 780, Reaya -,

Sarıçavır: Müslüman: 849,  Reaya -

Beşdivan: Müslüman: 342, Reaya -

Akabad: Müslüman: 1236, Reaya  -

Şile: Müslüman: 3517,  Reaya: 1957

Taşköprü: Müslüman: 3766,  Reaya: 41.

Yabancılar: Müslüman:1667, Reaya: 694.

Yukarıdaki tabloda yer almayan Şile ve Taşköprü kazalarının Kıptiyan taifesi nüfuslarını erkek 35 ve 29 olarak belirtmek gerekir.

Mustafa Hamdullah ERGİN
hamdullahergin@gmail.com
GEYVE GÜNDEM