Geyve ve Yöresi,Tarihten Günümüze, (3)

Geyve ve çevresinde arkeolojik kazıların yapılmamış olması, bölgede yerleşimin ne zaman başladığı hakkında bilgi edinmemizi zorlaştırmaktadır.

Fakat elde edilen bilgiler ışığında bölgede yerleşimin M.Ö. 4Bin yıllarında başladığını söyleyebilmekteyiz.

Geyve M.Ö. IV. yy'da Bitinya yönetiminde; Κύβαλα, Kyvala, Kybala, Kuvala, Kubala, Kaviyya,Geviyye, Kabia, Kabaia, Tataion yâda Tottaion adıyla anılır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Geyve'nin asıl adının Gekve olduğunu belirterek, burasının İzmit kalesini yapan İskender'in akrabasından Gekve kadın kralın koyun Çobanları için yaptığı küçük bir kale olduğunu ifade etmiştir.

19.Yüzyılda İzmit (Kocaili) Sancağı
Öz Kuzeybatı Anadolu'nun önemli bir kenti olan İzmit tarihi süreç bakımından eski bir kültür merkezidir. Osmanlı fethinden önce Bizans'ın elinde kalan nadir şehirlerden biridir. Fetihle birlikte nüfus ve ekonomik alanda önemli bir gelişme göstermiştir. Şehir idari taksimat alanında yüzyıllar içerisinde değişimler yaşamıştır. 19. yüzyılda idari taksimattaki belirgin değişimin sonucu olarak sancak, kaza, nahiye. köy temelinde bir yapı oluşturulmuştur.

Bu anlamda İzmit sancağı klasik döneme kıyasla daha dar bir anlam kazanmıştır. Batılılaşma çabalarıyla oluşturulan sancak sisteminde mevcut yapı iyileştirilmeye çalışılmıştır. İdari taksimattaki bu değişikliklerle birlikte demografik anlamda belirgin bir artış görülmektedir. Hızlı nüfus artışı içerisinde doğal artış ve hızlı toprak kayıplarının getirdiği göçle birlikte kuzeybatı Anadolu aşırı bir hareketliliğe sahne olmuştur.

Yoğun iş gücü bölgenin ekonomik anlamda kalkınmasına katkıda bulunmuştur. Bu makalede fetih le birlikte idari taksimat ve nüfus alanında önemli değişimlerin yaşandığı bir kent dokusu açıkça görülmektedir. Kent tarihi üzerine yapılan araştırmalara katkı sağlaması en büyük dileğim olacaktır. Anahtar Kelimeler: İzmit Sancağı, İzmit Sancağında Nüfus Hareketleri, İzmit Sancağı'nın İskan Siyaseti

İzmit Sancak Giriş Kuzeybatı Anadolu'nun önemli bir kenti olan İzmit'in doğusunda Marmara Denizi yer almaktadır. Şehir adını kurucusu Bithyinia Kralı I. Nikomed'den almaktadır. Nikomedia şehri adına ilk temas eden Strabon'dur. Bizans ve Osmanlı öncesi İshim kaynakları da bu ismi benimsemişlerdir.

Durumun Osmanlı kaynaklarında değişerek İznikmid şeklinde kullanılmaya başlanmıştır. Bityhinia kralı Nikomed M.Ö 262 de şehri kurduktan sonra aynı zamanda krallığının başkenti haline getirdi M.Ö 75 de, III. Nikomed döneminde, Bityhinia Krallığı Roma İmparatorluğu 'na bağlanınca Nikomedia da devlet içerisinde varlığını geliştirdi.

Bizans döneminde İstanbul'un başkent olmasından M.S. 330 da İzmit gelişmeye devam etti. İslam fetihlerine kadar geçen süre içerisinde şehir depremler ve saldırılardan etkilendiyse de, her defasında şehir yeniden imar edilmiştir. i.S. Verasimos, Konstantiniyye ve Ayasofya Efsaneleri, (Çeviren Şirin Tekeli) İstanbul 1993, s.64. XIX. Yüzyılda İzmit (Kocaili) Sancağı'nın Demografik Durumu ve İskan Siyaseti  İslam akınlarının başlangıcı Muaviye dönemine, 674 yılına, uzanmaktadır. İstanbul'un fethine önem verilmesi aynı zamanda İzmit'i de etkilemiştir. Arap akıncıları ilk kez şehri 781-82 yılında ele geçirdiler. Türklerin de yer aldığı Arap orduları şehirle birlikte Kadıköy'e kadar olan bölüme hakim oldular.

Bizans ve Türkler arasında şehrin el değiştirdiği görülmektedir. Haçlılar seferler sırasında, 1096 da şehre yerleştiler. Haçlı seferleri ve Latinler etkisiyle şehir büyük tahribata uğradı. Bizans hakimiyeti 1258 de şehirde tekrar kuruldu. Osmanlı Devleti'nin beylikten devlete geçiş aşamasında İzmit Türk hakimiyetine kesin olarak Pelekanon'daki savaş sonrasında, 1337 de, geçmiş ve şehrin gelişimi hızlanmıştır. Sık yaşanan el değiştirmeler sonrasında refah devri şehrin gelişmesine önemli katkıda bulunmuştur. İslam kaynaklarında İznikmid yer almaktadır.

Osmanlı hakimiyetine Süleyman Paşa'nın komutasındaki akınla geçen İzmit'teki refah ortamı Ankara Savaşı'na kadar sürmüştür. Ankara yenilgisinden sonra Timur'un eski beylikleri yeniden canlandırması ve mücadeleler dönemi bu bölgede de karışıklıkları gündeme getirmiştir. Çelebi Mehmet'in birliği sağlamasıyla birlikte Bayezid Paşa şehrin imarıyla görevlendirilmiştir. Doğal afetlerle sık karşılaşan şehirde bunların tahrip gücü yüksek olmuştur. Felaketler sonrasında yeniden imar çalışmaları başlatılmıştır.

Milli Mücadele sırasında işgal gören İzmit ( 6 Temmuz 1920) yaklaşık iki yıl kadar bu durumda kaldıktan sonra 28 Haziran 1921' de tekrar geri alınmıştır. İzmit'in Osmanlı Döneminde İdari Taksimatı Şehrin kuruluşunun M.Ö. 252 yılına dayanması İzmit'e ait bilgilerimizin de daha fazla olmasına imkan sağlamaktadır. İstanbul' a giden yolların kavşağında bulunması ekonomik anlamda önemi, konumuyla birlikte pekiştirici bir rol oynamıştır.

Not: Devam edecek..

Mustafa Hamdullah ERGİN

hamdullahergin@gmail.com

GEYVE GÜNDEM