Geyve ve Yöresi,Tarihten Günümüze,(4)

Geyve ve çevresinde arkeolojik kazıların yapılmamış olması, bölgede yerleşimin ne zaman başladığı hakkında bilgi edinmemizi zorlaştırmaktadır.

Fakat elde edilen bilgiler ışığında bölgede yerleşimin M.Ö. 4Bin yıllarında başladığını söyleyebilmekteyiz.

Geyve İlçesi, M.Ö. IV. y.y. Bitinlerin kurmuş olduğu, Bitinya döneminde;Tottation,Totteum,Totoion,Totteeum,Tottacum,Tottaigon,  Tataion yâda Tottaion, Totoion, Tottaigon, Κύβαλα, Kyvala, Kybala, Kuvala, Kubala, Kaviyya, Geviyye, Kabia, Kabaia, Köyova, Köyoba, Geyikova, Kıtova, Kahova ve Gekve de demişlerdir.

Evliya Çelebi Gekve Diye İfade Ediyor.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Geyve'nin asıl adının Gekve olduğunu belirterek, burasının İzmit kalesini yapan İskender'in akrabasından Gekve kadın kralın koyun Çobanları için yaptığı küçük bir kale olduğunu ifade etmiştir. O Kraliçe'nin adıyla anılırken daha sonraları, Hemen hemen her hanede, Bağ ve Bahçeye gitmek ve yük taşıma işlerinde kullanmak için Eşşek bulundurulduğundan dolayı "Eşşek Kurdu anlamına gelen Geyve şeklinde söylenmeğe başlanmıştır."diyor. Şemsüddin Sami Kamusu Türki'sinde.

Seyahatnameler, Osmanlı kronik ve resmi kayıtları bölgenin demografik yapısı hakkında bize bilgi sağlayan önemli kaynaklardır. Bu anlamda özellikle yabancı seyyahların bilgileri daha bir önem taşımaktadır. l5.Yüzyılın ilk çeyreğinde Anadolu 'yu gezen Boundelmonti, İzmit'i kalıntıları dikkate alarak önemli bir şehir olarak nitelemektedir. Şehir çevresi ormanla kaplı ve güzel bir liman kentidir. Seyyahların gözlemlerinde yer alan sancağın idari taksimat ve nüfusa ilişkin bilgileri üzerinde durmaya çalışacağız. İdari taksimat açısından 16.yüzyılın ilk çeyreğine H.928 (1522) ait bir kanunname dikkate değerdir. Kanunnameye göre, İzmit Sancağı Gebze (Gekbuze), Yalova (Yalakabad), Görele, İznik, İznikmid, Şile, Kandırı, Yoros kazalarından oluşmaktaydı.

Bu tarihten sekiz sene sonraya ait muhasebe defterinde Kocaili Sancağı içerisinde İznikmid (İzmit), Kandıra, Şile, Gegivize (Gebze), Yoros, İznik, Yalakabad, Ada kazaları yer alıyordu. VI. yüzyılortalarına ait Kanuni dönemine ait başı eksik mufassal bir tahrir defterinde Kocaili sancağı içerisinde İzmit, Kandıra, Şile, Gebze, Yoros, İznik, Ada,Yalakabad kazaları kayıtlıydı.

XVII. yüzyıl başlarına, I. Ahmet dönemine ( 1603-1617) ait icmal tahrir defterinde, sancakta idari taksimat anlamında bir değişme olmadığı görülmektedir. M.Ö.Yüzyılın ikinci yarısına H. 1079 / 1668-1669 tarihli yoklama defterinde İzmit, Şile, Kandıra, Yoros, Yalakabad, Gebze, Ada(Adapazarı), İznik kazaları sancağı oluşturan kazalardı. XVII. yüzyılın son çeyreğine H.105/ 1693-1694 icmal defterinde Kocaili sancağının idari yapısında bir değişme gözlenmemektedir.

XVIII. yüzyılda aynı yapının devam ettiği görülmemektedir. XIX. yüzyılın son çeyreğinde H.l237/ 1831-1832 tarihinde İzmit, Ada, Yalakabad, Şile, Kandıra, İznik, Gebze kazaları Kocaili sancağını oluşturmaktaydı.

Devlet içinde idari taksimat alanında XIX. yüzyılda 1831 nüfus sayımı önemli bilgiler vermektedir. Bu sayıma göre İzmit Sancağı İzmit, Adapazarı- Sapanca, Akhisar, Geyve, İznik, Pazarköy; Yalakabad, Karamürsel, Kaymas, Şeyhler, Kandıra ve Gençli, Ağaçlı, Hendek ve Akyazı, Karasu, İpsafi, Sarıçayır, Beşdivan, Şile, Taşköprü kazalarından oluşmaktaydı.

xıx. Yüzyılda İzmit (Kocaili) Sancağı'nın Demografik Durumu ve İskân Siyaseti

İlk sayımdan daha kapsamlı 1881/82-93 sayımına göre İzmit Sancağı İzmit, Adapazarı, Karamürsel, Geyve, Kandıra kazalarından meydan gelmekteydi. Bu sayımda ilk sayıma göre kaza sayısının azaldığı görülmektedir. Yirmi olan kaza sayısı bazı kazaların birleştirilmesi, ya da diğer bir vilayete bağlanmasıyla 5 kaza teşkil edilmiştir.

Kaza Adı: İzmit; Müslüman Erkek 19 Bin 335, Müslüman Kadın 17 Bin 735, Rum Erkek 2 Bin 588, Rum Kadın 2Bin 261, Ermeni Ortodoks Erkek 11 Bin 82, Ermeni Ortodoks Kadın 10 Bin 456, Yahudi Erkek 125, Yahudi Kadın 111, Protestan Erkek 514, Protestan Kadın 500.

Kaza Adı: Adapazarı; Müslüman Erkek 38 Bin 251, Müslüman Kadın 34 Bin 797, Rum Erkek 4 Bin 65, Rum Kadın 3 Bin 600, Ermeni Ortodoks Erkek 7 Bin 972, Ermeni Ortodoks kadın 7 Bin 92, Yahudi Erkek 57, Yahudi Kadın 44, Protestan Erkek 311, Protestan Kadın 317.

Karamürsel: Müslüman Erkek 11 Bin 12, Müslüman Kadın 9 Bin 611, Rum Erkek 7 Bin 849, Rum Kadın 7 Bin 284, Ermeni Ortodoks Erkek 2 Bin 657, Ermeni Ortodoks Kadın 2 Bin 487, Yahudi Erkek/Kadın yok, Protestan Erkek/Kadın yok.

Geyve: Müslüman Erkek 15 Bin 946, Müslüman Kadın 15 Bin 357, Rum Erkek 3 Bin 198, Rum Kadın 3 Bin 196, Ermeni Ortodoks Erkek 4 Bin 147, Ermeni Ortodoks Kadın 4 Bin 38, Yahudi Erkek(Kadın yok, Protestan Erkek 202, Protestan Kadın 82.

Kandıra: Müslüman Erkek 19 Bin 546, Müslüman Kadın 18 Bin 739, Rum Erkek 875, Rum Kadın 820, Ermeni Ortodoks Erkek 272, Ermeni Ortodoks Kadın 260, Yahudi Erkek/Kadın yok, Protestan Erkek/Kadın yok.

Bu bilgileri izleyen bir sayım 1906/7 yıllarını içermektedir. Sancak bu sayımdaki idari taksimat anlamında İzmit, Adapazarı, Kararnürsel(Karamürsel), Yalakabad(Yalova), Geyve ve Kandıra kazalarına ayrılmıştı.

Son nüfus sayımı olan 1914 sayımında İzmit sancağı İzmit, Adapazarı, Kandıra, Geyve, Yalova, İznik kazalarından oluşmaktaydı. Müstakil bir sancak olarak doğrudan İstanbul'a bağlıydı.

İzmit Sancağı toplam olarak;
Müslümanlar; Erkek 72 Bin 412, Kadın 69 Bin 415.
Rumlar; Erkek 12 Bin 860, Kadın 12 Bin 71.
Ermeniler; Erkek 19 Bin 412, Kadın 19 Bin 360.
Katolikler; Erkek 29, Kadın 23.
Protestanlar; Erkek 502,Kadın 506.
Toplam; Erkek 105 Bin 215, Kadın 101 Bin 375.

Not: Devam edecek.
Mustafa Hamdullah ERGİN

hamdullahergin@gmail.com

GEYVE GÜNDEM